1001 chuyện về con số pi
Khi nói đến hình tròn người ta thường nhớ về con số pi. Số 
là tên của chữ thứ 16 trong mẫu tự Hy lạp. Nó được định nghĩa như một hằng số, là tỷ số giữa chu vi vòng tròn với đường kính của nó.
Tuy nhiên cần phân biệt trong hệ thống số của Hy lạp thì pi có giá trị bằng 80, còn trong việc tính toán đối với hình tròn thì pi là một số vô tỷ có giá trị gần đúng là 3, 142592653589793238462643383279....
***Đôi dòng lịch sử con số pi
Số pi đã được người cổ Ai Cập và
Đến đầu thế kỷ thứ XX thì người ta phát hiện những bằng chứng có niên đại khoảng năm 1650 trước Công nguyên khi tính được con số pi với công thức 4 
(8/9)2 = 3.16.
Lý thuyết tính toán đầu tiên trên thế giới được viết nên bởi Archimed. Ông ta đã tính gần đúng với công thức 223/71 < π < 22/7
Ở Trung Quốc, đến thời Đông Hán, Trương Hạnh (Zhang Heng, 78 - 139) cho rằng π là căn bậc 2 của 10. Thời Ngụy Tấn (khoảng năm 263), nhà toán học Lưu Huy (Liu Hui) đã chỉ ra rằng "chu tam kinh nhất" chỉ là tỉ lệ chu vi của hình lục giác đều nội tiếp và đường kính của đường tròn. Về sau, khi dùng phương pháp cát tuyến, ông đã tính được chu vi của hình 3072 cạnh nội tiếp, ống tính ra được giá trị của π là 3,1416.
Đến thời Nam Bắc triều, khoảng năm 480, nhà khoa học Tổ Xung Chi (Zu Chongzhi, 429 - 500) tìm ra số π = 355/113 <=> 3,1415926 < π <>
Ký hiệu π được William Jone dùng lần đầu tiên vào năm 1706.
***Kỷ lục về con số pi
Chính vì pi được tính toán là một con số gần đúng cho nên dãy số lẻ sau dấu phẩy là bất tận. Cũng vì vậy mà các kỷ lục về tính toán con số pi liên tục được xác lập, đặc biệt là với khả năng xử lý mạnh mẽ của máy tính ngày nay.
Năm 1609 Ludolph von Ceulen nhờ phương pháp của Archimède, đã tính được con số Pi với 34 số lẻ mà người ta đã khắc số này trên mộ bia của ông.
Năm 1949, nhờ máy tính thế hệ đầu con số lẻ thứ 2000 được xác định
Đến cuối thế kỷ thứ XX, người ta đã tính được pi với độ chính xác đến con số thứ 200 tỷ.
Ngày 11.09.2000, pi được xác định con số lẻ thứ một triệu tỷ và đó là con số không.
Tháng 8.2009, con số lẻ thứ 2,6 tỷ tỷ của pi được tính toán bởi Daisuke Takahashi tại đại học Tsukuba, Nhật Bản. Mất 29 giờ để có kết quả này. Nhưng, điều đáng chú ý là Daisuke Takahashi sử dụng siêu máy tính mạnh hơn máy tính để bàn 2.000 lần để thực hiện tính toán.
Theo Telegarph thì mới đây nhất nhà khoa học máy tính người Pháp là Fabrice Bellard đã phá kỷ lục của Daisuke Takahashi khi tính chính xác đến con số lẻ thứ 2,7 tỷ tỷ của số pi. Mất đến 131 ngày để tính toán. Nhưng, kết quả này cực kỳ ấn tượng vì Fabrice Bellard chỉ dùng máy tính để bàn thông thường xử lý số liệu chứ không phải siêu máy tính như nhà khoa học người Nhật.
Đạt được kết quả nói trên là nhở Fabrice Bellard đã phát triển một phần mềm xử lý thuật toán mạnh hơn 20 lần so với những sản phẩm tương tự trước đó.
Hãy tưởng tượng độ dài của các số lẻ mà Bellard tính toán được khổng lồ đến mức nào nếu cứ mỗi giây ta đọc một chữ số thì phải hết 85.000 năm mới đọc xong dãy số nói trên.
Kỷ lục về việc nhớ các số lẻ sau dấu phẩy của số pi được sách Guinness ghi nhận thuộc về Lu Chao, 24 tuổi, người Trung Quốc, anh ta có thể đọc chính xác số pi với 67.890 con số. Lu Chao phải mất đến 24 giờ, 4 phút để đọc xong dãy số này.
***Ngày số Pi và ngày số Pi gần đúng
Hằng năm có hai ngày lễ dành cho số Pi kỳ diệu đó là
+ Ngày số Pi (Pi Day) được chọn là ngày 14 tháng 3 vì số Pi được xác định gần đúng là 3,14.
+ Ngày số Pi gần đúng (Pi approximation Day) là ngày 22 tháng 7, bởi vì nhiều người vẫn biểu diễn pi là 22/7 (hai hai phần bảy).
+ Phút Pi được chọn vào thời điểm tháng 3, ngày 14, lúc 1:59, và Giây Pi đã xảy ra vào tháng 3, ngày 14, năm 1592, lúc 6:53:58, vì số Pi được biểu diễn gần chính xác bằng 3,14159265358...
+ Ngày Pi được tổ chức lần đầu tiên ở San Francisco Exploratorium vào năm 1988, theo ý tưởng của Larry Shaw. Ngoài ra, một số nơi trên thế giới, người ta còn tổ chức các lễ hội để ghi nhớ việc tìm ra số Pi vào các ngày khác.
(Tổng hợp từ Wikipedia, Telegraph và history.mcs.st-and.ac.uk)
Tạ Xuân Quan
